Porucznik marynarki wojennej, od 1946 r. żołnierz podziemia niepodległościowego w zrzeszeniu „Wolności i Niezawisłość”, „Obozie Zjednoczonej Młodej Polski”, aresztowany w Gdyni w 1952 r., skazany przez WSR w Krakowie na 9 lat więzienia, wyrok odsiadywał w latach 1952-1955 w Krakowie, Wiśniczu, Rawiczu, Knurowie, od 1989 r. Członek związku więźniów politycznych okresu stalinowskiego w Krakowie i prezes w latach 2012-2019, kapitan WP – ostatnie pożegnanie.
22.05. 2019 r. zmarł w Jankówce Tadeusz Hankus, lat 88. Urodził się 25.09.1931 r. w Jakówce jako syn Marii z d. Hoduń i Jakuba Hankusów. Był prawnukiem powstańca styczniowego Stanisława Hodunia, wnukiem Karola Hodunia, który w 1908 r. sprzedał majątek w Jankówce artyście- malarzowi Józefowi Mehofferowi, a zakupił gospodarstwo w Kunicach i tam osiadł. Jego ojciec, Jakub Hankus był inwalidą z I wojny światowej, w czasie której służył w armii austriackiej. Potem służył w Wojsku Polskim. Należał do Związku Legionistów Polskich. Prowadził gospodarstwo w Jankówce i sklep z papierosami – trafikę. W 1919 r. ożenił się w Dziekanowicach z Marią Hoduń. Mieli dzieci: Alinę, Aleksandrę, Juliana, Tadeusza, Bolesława. W czasie II wojny światowej należał do Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej.
Tadeusz Hankus uczył się w Szkole Podstawowej w Raciborsku i na tajnym nauczaniu. Po latach nauki w szkole średniej w Krakowie, po maturze w 1949 r., naukę kontynuował w Szkole Podoficerów Zawodowych Marynarki Wojennej przy Szkole Oficerskiej w Gdyni. Po ukończeniu szkoły, w 1951 r. pracował na okręcie podwodnym ORP „Ryś”. Z pracy został zwolniony w 1952 r. Wspominał: „W czerwcu 1946 r. przyjechałem z Krakowa do rodziców, do Jankówki. Byłem na mszy św. w kościele w Dziekanowicach. Po mszy proboszcz Stefan Muniak poprosił mnie na plebanię (znał się dobrze z ojcem) i zapytał, czy mógłby pomóc ludziom, którzy są zagrożeni aresztowaniem przez NKWD, UB?. Wyraziłem zgodę. W tygodniu umówiliśmy się na plebanii. Gdy przyjechałem, byli tam już ludzie. Zapytali mnie, czy wyrażam zgodę na współpracę z ich organizacją?. Wyraziłem zgodę. Ksiądz mi powiedział, że organizacja nazywa się „Wolność i Niezawisłość” (WiN), a założycielem jej na tym terenie jest Franciszek Mróz. Moja praca miała polegać na przenoszeniu informacji, pakunków, listów między Krakowem a Dziekanowicami. Odebrali od mnie przysięgę na zachowanie tajemnicy i przynależność do tej organizacji. Obecni byli przy tym: ks. S. Muniak, Cecylia Drozdowicz, przyszła żona Mroza, Józef Mika. Rozstaliśmy się…..W czasie przyjazdów na urlop do Jankówki kontaktowałem się z księdzem Muniakiem. W 1950 r. aresztowano Franciszka Mroza, Józefa Mikę, ks. Stefana Muniaka. Gdy dowiedziałem się o ich aresztowaniu, wstąpiłem do organizacji antykomunistycznej „Obóz Zjednoczonej Młodej Polski”, z którą wcześniej współpracowałem na terenie Krakowa - Prokocimia. W 1951 r., w Krakowie, w więzieniu przy ul. Motelupich toczyła się rozprawa Mroza i Miki - byłem na urlopie, udało mi się wejść na salę w mundurze. Na F. Mrozie i J. Mice 25.06.1951 r. wykonano wyrok śmierci na Montelupich. Nikt nie wiedział, gdzie ich pochowano. Wspólnie z kolegą Zygmuntem Kuralem poszukiwaliśmy ich grobów. Spoczywają w we wspólnym grobie na Cmentarzu Rakowickim w kwaterze LXXXXIV, rząd 2, grób 20.”
Tadeusz Hankus od 1946 r. był żołnierzem antykomunistycznego podziemia niepodległościowego w organizacjach: „Wolność i Niezawisłość”, „Obóz Zjednoczonej Młodej Polski”. W 22.09. 1952 r. został aresztowany w Gdyni, przewieziony do Krakowa i tu skazany przez WSR na 9 lat więzienia i pozbawienie praw publicznych. W latach 1952-1955 wyrok odbywał w więzieniach w Krakowie przy ul. Montelupich, Wiśniczu, Rawiczu, Knurowie w Ośrodku Pracy Więziennej przy kopalni węgla. Po wyjściu z więzienia wrócił do Jankówki, założył rodzinę żeniąc się w 1963 r. w Kielcach ze Zdzisławą. Na świat przyszły dzieci: Jakub i Małgorzata. Budowali dom. Pracował w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Limanowej, w Krakowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa do emerytury, na którą przeszedł w 1992 r. Gdy w krakowskim zakładzie powstał NSZZ „Solidarność”, był jego organizatorem - został wybrany przewodniczącym. Jak powstał Związek Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w Krakowie w 1989 r., wstąpił w jego szeregi. W 2001 r. otrzymał PATENT nr 16792, potwierdzający, że w latach walki zbrojnej z najeźdźcami z honorem pełnił żołnierską powinność i uzyskał prawo do zaszczytnego tytułu: Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny. Od 2008 r do 2012 r. był wiceprezesem ZWPOS, a od 2012 r. prezesem Zarządu. Zmarł w domu rodzinnym w Jankówce 22 maja b.r.
25.05. 2019 r. w Dziekanowicach w kościele parafialnym przy trumnie ze zwłokami Tadeusza Hankusa wierni odmówili różaniec, uczestniczyli w mszy św. którą odprawił ks. prałat Dariusz Firszt, proboszcz Parafii pw. Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny. Edward Jankowski, prezes Małoplskiego Oddziału Związku Piłsudczyków w Krakowie wprowadził do świątyni poczty sztandarowe. Przy trumnie wartę tworzyły poczty ze sztandarami: Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego - Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość“ w Krakowie: Zdzisław Gałat, chorąży, Jacek Janiec, Marek Śiliwa, Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w składzie: Stanisław Dziedzic, chorąży, Elżbieta Rozwadowska, Piotr Marzec; Okręgu Małopolska Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Krakowie: Eugeniusz Łacek, chorąży, Jadwiga Duda. Po mszy św. za trumną kondukt żałobny udał się na miejscowy cmentarz. Zdzisławie Hankus, żonie, Małgorzacie, córce, rodzinie zmarłego, towarzyszyli członkowie Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w Krakowie: Zdzisław Gałat, Krystyna Jakimek, Witold Kudela, Tadeusz Pieronek, Stanisław Pazurkiewicz, Stanisław Szuro, Barbara Ziernicka, członkowie Stowarzyszenia „Klubu Przyjaciół Wieliczki“: Jadwiga Duda, Jan Matzke, przyjaciele, mieszkańcy Jankówki. Tadeusza Hankusa pochowano w grobie, w którym spoczywał jego syn Jakub, lat 19, który zginął tragicznie w 1984 r. Na grobie kwiaty złożyły, obok rodziny, wyżej wymienionych organizacji: Agnieszka Szczepaniak, z-ca burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka do spraw społecznych, Cecylia Radoń, z-ca dyretora Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału Krakowskiego, Zofia Hankus-Wszołek, emerytowana dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce.
Śp. kapitana WP Tadeusza Hankusa znałam od 10 lat. Pierwsze moje spotkanie ze Zdzisławem i Taduszem Hanksami miało miejsce w 2009 r. w związku z tworzeniem programu spotkań z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie“ na 2010 r. Wówczas ustaliłam z nim, że 25.08.2010 r. odbędzie się 152 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie“ pt. „Organizacje antykomunistyczne na terenie Małopolski i Wieliczki w okresie stalinowskim w latach 1944 – 1956“, pierwsze z serii: „Wieliczka za Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL-u) w latach 1944 -1989“. Dzięki niemu odwiedziłam siedzibę Związku Więźniów Politycznych w Krakowie przy ul. Rzeźniczej 2a i poznałam prezesa Czesława Synowca i innych. Tadeusz Hankus uczestniczył w 152 spotkaniu „Wieliczka-Wieliczanie“, a po nim w bibliotece pisaliśmy wspólnie jego wspomnienie na temat lat 1946-1956, o spotkaniu z ks. Stefanem Muniakiem (spoczywa przy wejściu do kościoła w Dziekanowicach), Franciszkiem Mrozem, Józefem Miką, które zostało opublikowane w zeszycie 97 „Biblioteczki Wielickiej“. W „Biblioteczce Wielickiej” zeszyt 152 (2015) wydanym po 206 spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” p.t. „Ku pamięci „Żołnierzy wyklętych” z lat 1944-1956” opublikowałam wypowiedź Tadeusza Hankus na temat historii Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w Krakowie. Tadeusz Hankus brał udział jako prelegent w 222 spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie“ 14 z serii „Wsie w Gminie Wieliczka“ : Jankówka, w dniu 25.05.2016 r. Jego wypowiedź opublikowałam w „Biblioteczce Wielickiej“ zeszyt 167, (2016). Gościł z żoną w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej, z prelekcją dla młodzieży ZSZ, LO na 13 spotkaniu z cyklu „Mnie Ta Ziemia od innych droższa“, potem w kolejnych spotkaniach. Ostanie spotkanie miało miejsce razem z Mieczysławem Pieronkiem, sekretarzem ZWPOS - 15.03.2017 r. w LO w Wieliczce. 11.01.b.r. na zaproszenie Tadeusza Hankusa uczestniczyłam w spotkaniu opłatkowym ZWPOS w Krakowie – widząc go po raz ostatni. Leżało mu na sercu upamiętnienie tablicą na kościele w Dziekanowicach ks. Stefana Muniaka, który za pomoc po wojnie żołnierzom podziemia i udzielenie ślubu kościelnego Franciszkowi Mrozowi z Celiną Drozdowicz (świadkiem był Tadeusz Hankus) był aresztowany i skazany na 7 lat więzienia. Był więziony w Wiśniczu. Gdy go uwolniono, chorował -prowadził budowę nowego kościoła w Dziekanowicach. Zmarł w 1969 r.
W mojej pamięci kpt. Tadeusz Hankus pozostanie jako człowiek o dużym doświadczeniu życiowym, wiernym Bogu i Ojczyźnie, o której niepodległość i wolność walczył w latach 1946-1956, potem w latach 80-tych, o odwadze i mądrości życiowej, odpowiedzialny, sympatyczny, miły, życzliwy. Odwołany przez Boga na wieczną wartę 22 maja b.r. , niech spoczywa w pokoju. Cześć jego pamięci!. Wieczne odpoczywanie racz mu dać Panie…“
Opracowała Jadwiga Duda
