Ta historia wydarzyła się na krzeszowickiej ziemi pod koniec hitlerowskiej okupacji, a odkryta i spisana została (jak poprzednie) przez pasjonata wojennych kart historii - mjr. Krzysztofa Pachlę. I choć posiada udokumentowane karty w polskich archiwach, to nie została utrwalona w książkach.
Dzięki takim pasjonatom jak mjr Pachla jest szansa, że poznamy okupacyjne tragedie, które miały miejsce na ziemi naszych Ojców, zanim naoczni świadkowie odejdą z tego świata:
Wróbel Stefania zamieszkała w Sance od kwietnia 1944 r. Współpracowała z oddziałem partyzanckim Armii Ludowej im. Ludwika Waryńskiego, który działał na terenie Rybnej, Krzeszowic i Czernichowa.
Razem z całą rodziną - ojcem Michałem Wróblem i siostrą Rozalią ukrywali i osłaniali pracującą w domu rodzinnym radiostację, obsługiwaną przez radziecką radiotelegrafistkę „Olgę” (Olga Bogusławska). Radiostacja pracowała od kwietnia 1944 r. Ze względu na bezpieczeństwo zmieniała często miejsce, ale najczęściej nadawała z terenu zabudowań rodziny Wróblów. Aresztowanie rodziny nastąpiło 16.10.1944 r. o ósmej rano, gdy Niemcy namierzyli radiostację podchodząc do gospodarstwa niespodziewanie od strony lasu. Cała rodzina została wywieziona do krakowskiego więzienia na Montelupich, gdzie była przesłuchiwana do 29.10.44r.
Michał Wróbel został wysłany do obozu w Oświęcimiu, skąd nie wrócił. Natomiast siostry Stefania i Rozalia zostały wywiezione do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, do pracy w fabryce amunicji, skąd zostały uwolnione przez wojska amerykańskie 23.04.1945 r. Międzynarodowy Czerwony Krzyż skierował Stefanię i Rozalię na leczenie do Szwecji, skąd powróciły do Polski.
Walkowicz Rozalia z d. Wróbel, c. Michała i Wiktorii. Ur. 29.06.1924 r. w Czułowie, zamieszkała w Sance, zmarła 14.12.2004 r.
Była od 10.04.1944 r. członkiem współpracującym z oddziałem Armii Ludowej im. Ludwika Waryńskiego. Zapewniała z rodziną ochronę i ukrycie dla radiotelegrafistki z radzieckiej grupy wywiadowczej. Została aresztowana 16.10. 1944r. i wywieziona do niemieckiego obozu Ravensbrück. Po wyzwoleniu 23.04 1945 r. została przez Czerwony Krzyż skierowana na leczenie do Szwecji, skąd powróciła do kraju. Ojciec Michał Wróbel został wywieziony do obozu w Oświęcimiu, gdzie został zamordowany.
Namierzona radiostacja – wspomnienia Rozalii Walkowicz:
„W naszym domu w Sance w dniach 15 lipca do 16 października 1944 r. Armia Ludowa miała zainstalowaną radiostację nadawczo-odbiorczą. Obsługiwała ją Olga Bogusławska radiotelegrafistka radziecka. Myśmy z siostrą Stefanią i ojcem stanowiły ochronę radiostacji, w czasie pracy nadawczej stałyśmy na czatach na drodze ze wsi i z przysiółka Baczyn. Radiostacja okresowo przenosiła się w inne miejsce, ale zawsze po kilku dniach wracała do naszego domu, gdyż nasz dom stał z dala od wsi i pod lasem. Stąd ewentualnie zbliżających się „gości” mogliśmy zobaczyć wcześniej. W czasie bitwy pod Dubiem 22- 24.08. 1944 r. radiostacja i radiotelegrafistka pracowały bardzo intensywnie. Aresztowano nas – mnie, siostrę Stefanię i ojca Wróbla Michała 16 października 1944 r. o godz. 8,00 rano, gdyż przy pomocy radia podsłuchowego gestapowcy doszli do samego domu od strony lasu, gdy my pilnowałyśmy podejść od strony drogi. Po aresztowaniu, przewieźli nas do Krakowa do więzienia na Montelupich. Przez 14 dni byliśmy przesłuchiwani. 29.10. zostałyśmy wywiezione do obozu w Ravensbrück, skąd po miesiącu zostałyśmy przewiezione do pracy w fabryce amunicji i tam doczekałyśmy wyzwolenia. Po wyzwoleniu od 23 kwietnia 1945 r. opiekował się nami Czerwony Krzyż, przez który wysłane zostałyśmy do Szwecji na kurację” - (z Archiwum Związku Kombatantów RP i BWP w Krakowie).
Czym był KL Ravensbrück?
Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück – niemiecki obóz koncentracyjny usytuowany w wiosce Ravensbrück, niedaleko miejscowości Fürstenberg w Brandenburgii, w Niemczech. Założony w listopadzie 1938 r., funkcjonował w latach 1939-1945. Wybudowano na jego terenie hale produkcyjne, w których więźniarki były wykorzystywane do prac niewolniczych, na rzecz firm niemieckich (m.in. Siemens&Halske). Do 1945 r. powstało tam ponad 70 podobozów i wiele komand zewnętrznych. Nie wszystkie były przeznaczone dla kobiet: w 1941 r., w pobliżu obozu kobiecego, hitlerowcy założyli obóz męski, którego więźniowie byli używani do rozbudowy infrastruktury obozowo-przemysłowej, a latem 1942 r. założono w pobliżu Ravensbrück podobóz dla młodzieży: Jugendschutzlager Uckermark.
W latach 1942-1944 w KL Ravensbrück przeprowadzano zbrodnicze doświadczenia pseudomedyczne na więźniarkach – w większości młodych Polkach. Operacjom kostnym i mięśniowym poddano 86 więźniarek, w tym 74. Polki, przy czym wiele z tych, które przeżyły, zostało kalekami. Od 120-140 kobiet narodowości romskiej i Sinti poddano sterylizacji. Więźniarkom wstrzykiwano również bakterie.
